De Stichting Monument & Landschap Berg en Dal (M&L) heeft een plan gepresenteerd voor een waardevaste invulling van het steenfabrieksterrein De Ooij (voormalig Reomie-terrein).  Het plan ‘De Ooijwaard’ genoemd, heeft veel bijval ondervonden met de vraag hoe men dit kon ondersteunen. Daarom start M&L een petitie om alle steun te inventariseren en daarmee aan projectontwikkelaar Schipper Bosch  en gemeente Berg en Dal een signaal te geven van wat de inwoners werkelijk willen.
Het gaat om een zorgvuldige afweging van belangen: woningbehoefte van de Ooijenaren, cultuurhistorie, landschap en natuur, maar ook financiële belangen. M&L heeft deze visie toegelicht met een terugblik op de toenmalige steenfabriek De Ooij en een gebiedsontwikkeling voor de toekomst van Ooij.

Klik hierPetitietekst Plan De OoijWaard dec 2021 voor de volledige tekst.

Reomieterrein en cultuurhistorie van steenfabriek “De Ooij” in de context van de grote rivieren.

Klik hier: Plan De Ooijwaard Verbeelding november 2021 (1) voor de presentatie

In de zomer van 2021 heeft de Gemeente Berg en Dal voorlopig groen licht gegeven aan Schipper Bosch Projectontwikkeling (SB) om te komen tot ontwikkeling van het voormalige Reomieterrein in de Ooijpolder. Hun doel is om op dit terrein uitgebreide woningbouw te realiseren tot wel 250 woningen. Stichting Monument & Landschap Berg en Dal (M&L) heeft hiervoor een alternatief ontworpen, dat respect heeft voor de woningbehoefte van de Ooijpolder, maar ook voor cultuurhistorie en landschap. M&L licht deze visie hier toe met een terugblik op de toenmalige steenfabriek De Ooij en een gebiedsontwikkeling voor de toekomst van Ooij.

Klik hier Ooijwaard voor de toelichting.

Op zondag 12 september kon men zich in het Kulturhus in Beek onderdompelen in de tamelijk obscure tijd toen graaf Baldrik en gravin Adela leefden in Hamaland, waartoe ook het huidige Berg en Dal behoorde. Een periode waarvan weinig mensen weet van hebben. Het graafschap Hamaland, met als hoofdzetel een groot kasteel op de Elterberg, omvatte veel burchten en kunstmatig opgeworpen heuvels, omgeven door houten palissaden als verdedigingswerken – ook wel motten genoemd – waarvan die op de Duivelsberg er een van was.

In een mooi gedocumenteerde film kreeg men een goed beeld over ons stukje geschiedenis. Voor deze gelegenheid hadden Baldrik en Adela een tijdreis over 1000 jaar gemaakt om de geschiedenis in eigen persoon op te luisteren.

Bijzonder jammer was het dat de opkomst van belangstellenden matig was. De oorzaak is waarschijnlijk het feit dat op de Open Monumentendagen er nog veel meer festivals en manifestaties in de regio plaatsvinden. Door met z’n allen in dezelfde vijver te vissen, wordt de spoeling dun. Het zou beter zijn als  organisaties hun agenda’s onderling afstemmen. Daar is iedereen bij gebaat en hoeft het publiek geen gedwongen keuzes te maken.

Fred Tittse

Monument en Landschap

Eeuwenlang staat daar al de middeleeuwse St. Laurentiuskerk aan de rand van het kleine dorp Kekerdom, in het prachtige polderlandschap ten oosten van Nijmegen. Een markant gebouw met een zeldzaam goed bewaard 19e eeuws interieur, dat overeind bleef ondanks bezetting, brand en plundering.  Sinds 1865 bezit de kerk ook een prachtig historisch Smitsorgel.

Een veelzijdig, rijk geïllustreerd boek

Harry Sanders heeft een bijzonder document geschreven over dit beeldbepalende monument. De rijke geschiedenis van het kerkgebouw en het Smits-orgel staan centraal in een 98 bladzijden tellend boek met vele foto’s. De hoofdstukken worden afgewisseld met afbeeldingen van het kerkje door verschillende kunstenaars.

Duidelijk wordt gemaakt waarom de ligging van het kerkje uniek is. Aan de hand van ervaringen van inwoners krijg je een levendig inzicht in de gevolgen van het hoogwater voor kerk en dorp. Een inkijkje in het Rijke Roomse Leven in Kekerdom biedt een interessant beeld van het toenmalige dorpsleven. Het prachtige interieur van de kerk is vastgelegd in fraaie foto’s met toelichting. Ook laat het boek de vele activiteiten zien van de Stichting Vrienden van het Kerkje van Kekerdom en andere vrijwilligers om dit bijzondere kerkje te behouden.

Het boek kost 15 euro en is te bestellen via een mail naar info@kekerdomsekerk.nl waarin u uw adresgegevens doorgeeft zodat we het boek naar u kunnen opsturen. Maak in dat geval € 15 over naar NL26 RABO 0146 6162 51 t.n.v. Vrienden Kerk Kekerdom o.v.v.  Laurentiusboek. U kunt het boek ook telefonisch bestellen via 0481-432346.

Laurentiuskerk Kekerdom

Zondag 12 september 2021

Kulturhus Beek, Roerdompstraat

Zondag 12 september. Twee voorstellingen, om 14.00 en 15.30

Game of Thrones, 1000 jaar geleden in Berg en Dal!

Hameland was een voorloper van Gelderland, met sterke invloedlocaties zoals de Duivelsberg en de Montferberg. De grote motte, een met palen omheinde vesting, ligt vlakbij het pannenkoekenhuis. De graaf van Hameland, Wichman IV stierf zonder mannelijke nakomelingen en er ontstond een machtsstrijd over de erfenis tussen zijn dochters Liutgardis en Adela. Adela kreeg slechts een derde van de bezittingen en verzette zich heftig tegen deze regeling en toen haar zus overleed (wellicht vergiftigd) kreeg zij toch alle bezittingen toegewezen. De reputatie van Adela was berucht. De gravin wordt door sommige bronnen beschreven als de vrouwelijke variant van de Bijbelse Kain, luid pratend, wulps en losgeslagen! Ze huwde met een voormalige vazal van Liutgardis, Balderik, en samen zagen zij mogelijkheden om hun macht verder uit te breiden. De belangrijkste rivaal was Wichman van Vreeden, verre familie van Adela. Een politieke moord volgde!

Beleef deze spannende episode in een documentaire, waarbij de hoofdrolspelers voor even lijflijk aanwezig zullen zijn!

Protestantse Kerk, Kerkstraat 18, Groesbeek.

Open op zaterdag 11 en zondag 12 september van 12.00-16.00 uur.

Op beide dagen zijn er muzikale activiteiten en is er een foto-expositie van Jannie Schaapman en is in tekst en beeld een tentoonstelling te zien met als thema Alzheimer. Bezoekers kunnen vrij in- en uitlopen en de worden ontvangen door een team van vrijwilligers die kennis hebben van de geschiedenis van de kerk.

Op zaterdag worden de bezoekers verrast door Lisette Cillessen uit Groesbeek. Zij speelt piano en orgel en waarschijnlijk activeert zij ook nog andere muzikanten om die dag passende achtergrondmuziek te maken.

Op zondagmorgen tussen 11.00 en 13.00 uur speelt Ariane Veenstra op haar dwarsfluit.

Om 15.00 uur sluiten wij onze zomeractiviteit Zomeropenstelling Kerk aan de Groesbeek af met een concert van circa één uur. Initiatief voor het concert, zang, orgel, piano, strijkers, is sopraan/zangeres/muziekdocenten Tineke Rietbergen uit Mook.

Sint-Antonius van Paduakerk Millingen aan de Rijn

Op zaterdag 11 en zondag 12 september geopend van 12.00 – 16.00 uur.

Om 12.00 uur, 13.00 uur, 14.00 uur en 15.00 uur is er een rondleiding  door een ervaren gids Cas Blom. Er is ook gratis brochure beschikbaar waarmee mensen zelf een rondgang kunnen maken.

De kerk wordt vanwege zijn afmetingen de kathedraal van de Duffelt genoemd. De kerk biedt plaats aan 1100 mensen en werd gebouwd voor een bedrag van 110.000 gulden. De bouwtijd van de kerk bedroeg 19 maanden, inclusief het slopen van de oude kerk. De gebrandschilderde ramen in het priesterkoor verbeelden de zeven sacramenten (doop, vormsel, eucharistie, biecht, huwelijk, priesterschap en ziekenzalving) op een kleurrijke manier. De aanwezigheid van een dovenbiechtstoel is zeer bijzonder. Deze biechtstoel was in Millingen hard nodig omdat een heel groot deel van de bevolking werkte in de scheepsbouw. Het dagelijks geratel van de klinkhamers maakte werkmannen vaak al op jonge leeftijd slecht horend, dat verklaart de aanwezigheid van deze biechtstoel.

Kekerdomse Molen

Molen “ De Duffelt”  trotse deelnemer Open Monumentendag 12 september.

De Kekerdomse molen de Duffelt bestaat ruim 150 jaar en zijn er grote plannen uitgewerkt en uitgevoerd voor een grondige opknapbeurt. Maar vooral is het plan om in de belt van de molen een informatie- presentatieruimte en werkplaats te realiseren. De opknapbeurt is al in volle gang en de plannen voor informatie- presentatieruimte en werkplaats zijn momenteel in laatste fase van de behandeling t.a.v. de vergunningverlening.

Recentelijk is de molen weer helemaal opnieuw geschilderd en schittert deze weer in de Duffelt.

Op zondag 12 september is er weer de Open Monumentendag en een 150 jarig monument kan natuurlijk niet achterblijven om hier aan deel te nemen. De vrijwilligers leiden u graag rond in de molen. Daarbij worden de geldende coronamaatregelen in acht genomen.

Graag laten wij d.m.v. een presentatie zien welke plannen uitgevoerd zijn en nu ontwikkeld worden.

Welkom op de Kekerdomse molen de Duffelt  van 11.00- 17.00 uur.

Lees hier  Visie Reomieterrein St Monument & Landschap

De eigenaar van de historische herenboerderij Groot Zeeland in Millingen heeft een verzoek aan de gemeenteraad gedaan tot wijziging van het bestemmingsplan. Hij wil een bijgebouw realiseren op het voorterrein bij zijn woning. Het verzoek is zowel ambtelijk als door het college meerdere malen getoetst aan het geldende beleid en bestemmingsplan en daarbij steeds afgewezen. Intussen was de eigenaar alvast begonnen met de bouw.

Het college komt met een uitgebreide onderbouwing m.b.t. de afwijzing. Monument en Landschap kan zich geheel daarin vinden: de schuur zou volgens de regels alleen op de terp gebouwd mogen worden daar hier al vele bodembewegingen hebben plaatsgevonden door bouw- en afbraak. Er ligt zelfs een contour van een oude schuur waarop de garage kan verrijzen. Bouwen buiten deze terp waarop de bodem zoals gemeld en beschreven al voluit beroerd is, bevinden zich gronden welke minder beroerd en niet tot nauwelijks zijn onderzocht. RAAP als gevestigd instituut raadt dan ook aan deze gronden niet te beroeren. Precies op het verloop van een oude gracht, buiten de besproken terp, is de garage gepland. Groot Zeeland is een historisch en archeologisch monument. In de Steentijd was het al ‘n populaire plek, in de Romeinse tijd niet anders. Met name rondom de terp is het daarom van belang de bodem niet te beroeren en voor het nageslacht en toekomstig onderzoek te bewaren”. Cultuurhistorisch en landschappelijk gezien heeft het veruit de ruimtelijke voorkeur de concentratie van gebouwde elementen op de terp zelf te organiseren. Het afwijken hiervan levert zoals gemeld archeologische bedreigingen en cultuurhistorische ruimtelijke ”vervuiling”. Op een oude site zoals Groot Zeeland in het rivierengebied met (vroeger) potentieel overstromingsgevaar, geeft het geen pas van deze traditie af te wijken.

Met het bouwen van de garage op de terp sluit men aan op historisch traditie en landschappelijke eenvoud en ruimtelijke helderheid. Het geheel vormt een ruimtelijke en cultuurhistorisch item, in samenhang te bewaren. Het zou jammer zijn dat dit verhaal in de toekomst niet meer verteld kan worden als gevolg van de zwakke knietjes van lokale politici.

Woensdagmiddag 5 mei a.s. wordt door de Heemkundekring De  Duffelt/Heimatkundeverein Die Düffel e.V. het boek ‘Oorlogsgeweld in de Ooijpolder’, samengesteld door Cea van Dillen-Janssen en Ton van Dillen, gepresenteerd in boerderij ‘De Plak’ in Ooij. Helaas is het in verband met corona niet mogelijk om een openbare boekpresentatie te organiseren.
Het boek is, na de boeken over Millingen, Kekerdom, Leuth en Beek, de vijfde in de serie over de omstandigheden en gevolgen van Operatie Market Garden voor de inwoners van de Duffelt.
Tot september 1944 waren de oorlogsjaren in de Ooijpolder voor de meeste bewoners tamelijk rustig verlopen. Uiteraard moesten zij zich (met tegenzin) houden aan de bevelen van de bezetter maar slechts enkele gezinnen waren getroffen door traumatische gebeurtenissen. Toen op 17 september dan ook de geallieerden de polder introkken, dachten zij de oorlog goed te zijn doorgekomen. Zij konden zich in de verre verste niet voorstellen dat de oorlogsellende nu pas voor hen begon.
Langs de lijn van een dagboek en in langere en kortere verhalen zijn in dit 240 pagina’s tellende en rijk geïllustreerde boek de belevenissen, de hoop en wanhoop, de saamhorigheid en doorstane angst te lezen.
Hoe zij voor de bombardementen moesten schuilen, de talrijke evacuees uit Nijmegen gastvrij onderdak en eten gaven, het oorlogsfront op en neer zagen gaan. Hoe hun boerderijen en huizen werden verwoest, dorpsgenoten door bommen en granaten werden gedood, en hoe zij met een schamel bezit zelf moesten evacueren naar het bevrijde Brabant en afhankelijk werden van de goedheid van wildvreemden, terwijl hun polder onder water werd gezet. En hoe zij, tenslotte, nadat zij in de droge polder waren teruggekeerd,   met enorme veerkracht hun boerderijen en buurtschappen hebben opgebouwd en hun normale leven konden hervatten.
‘Oorlogsgeweld in de Ooijpolder’ kost in de (boek)winkel € 15 en bij  voorintekening  t/m 5 mei € 12,50.
Ledenprijs Heemkundekring De Duffelt. € 12.50
Hoe te bestellen?
Voorintekening: maak € 12.50 over per boek op
rekeningnummer NL64 RABO 0134 4025 88 t.n.v. Heemkundekring De Duffelt met vermelding van uw naam en adres. Het boek kunt u na betaling
op 5 mei tussen 15.30 en 17.00 uur ophalen bij boerderij ‘De Plak’, Leuthsestraat 2 in Ooij of vanaf 6 mei bij Paul Remy, Prinses Irenestraat 3 Ooij.
Vanaf 6 mei is het boek is verkrijgbaar voor € 15.- bij de heemkundekring De Duffelt: Primera Beek   n Millingen, Spar Ooij en Leuth, Supplement
Beek, Wijnkoperij Jos Peters Beek en in de boekhandels in de omgeving.

Persbericht oorlogsgeweld in de Ooijpolder

Beek was vanouds een grensdorp. Na de Tweede Wereldoorlog is een deel dat voorheen Duits gebied was tot de gemeente Beek-Ubbergen gaan behoren. In het Keteldal, tussen Beek en Berg en Dal staat sinds het begin van de 20^e eeuw een grenspaal met de tekst: “Laat Vriendschap heelen, wat Grenzen deelen”.

Deze grenspaal in het Keteldal ligt aan de N-70 route, precies op de voormalige grens Nederland- Duitsland. Je kunt hem ook vriendschapspaal noemen omdat twee van de vier wijzers zo’n dichterlijk tekst bevat.

Er zijn verscheidene generaties grenspalen geweest door de tijd heen. Op de site/beeldbank van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed wordt gemeld dat er al sprake was van een grenspaal in 1909.

In het Keteldal werd al decennialang de landsgrens gemarkeerd door natuurstenen grenspalen. Het ontstaan van een houten grenspaal is een heel ander verhaal. De houten grenspaal is een burgerinitiatief. De paal is er gekomen tijdens de opkomst van het toerisme, de toename van mobiliteit en de opkomst van de commerciële fotografie. Vanuit het westen van het land werd Beek bekend om er te recreëren in pensions in Berg en Dal en Beek. Daartoe nam men de tram vanaf station Nijmegen. Met het bergspoor eindigde de tram bij hotel Groot Berg en Dal, in Berg en Dal. Veel mensen wandelden in de omgeving en zochten de grens op om zich te laten vereeuwigen door met de paal op de foto te gaan. Ook kochten mensen een ansichtkaart om het thuisfront daarvan op de hoogte te stellen. In het weiland in het Keteldal stonden diverse fotografen op zonnige dagen te wachten op clientèle. Deze fotografen brachten hun eigen paal mee. Er stond een keetje met koek-en-zopie, heel vergelijkbaar met het volksvermaak op de Sterrenberg.

In de loop der jaren nam het binnenlands toerisme af en in 1955 reed in Nijmegen de laatste tram. Lijn 2 naar Beek en Berg en Dal met bergspoor werd opgeheven en de brug over de Van Randwijckweg werd opgeblazen. Ook andere toeristische attracties verdwenen.

 De grenspaal echter doorstond de tand des tijds.

Er is nog steeds een grenspaal. Er zijn meerdere generaties grenspalen geweest, zelfs gemaakt van grillige takken met schors. Ook bovenaan de Van Randwijckweg heeft er een gestaan. Waarschijnlijk is door het ontstaan van het toeristisch platvorm en volhardend initiatief van plaatselijke liefhebbers van het fenomeen ‘vriendschapspaal’ uiteindelijk de paal ontstaan in zijn huidige hoedanigheid. De eerste generaties palen kenmerkten zich niet door de poëtische tekst op de paal. De huidige tekst heeft er zeker aan bijgedragen dat geleidelijk aan de naam ‘vriendschapspaal’ ontstond.

De paal staat waar hij hoort te staan, n.l. op de oude grens tussen Nederland en Duitsland. Dus op een historische plek in het Keteldal. De stenen grenspalen die daar liggen getuigen daarvan.

Grote schoonmaak april 2021

Waarom koesteren zoveel mensen deze grenspaal? Het is in de eerste plaats een geliefd markeringspunt in de N70-wandelroute en vanwege dit succes heeft het ook een broertje gekregen. Rechts van het Wylerbergmeer en tussen het Meertje aan de grens met Duitsland is een duplicaat verrezen. Vermeldingswaardig is ook dat de voorganger van de huidige grenspaal negen maanden in Bonn heeft gestaan op een expositie ter bevordering van de vriendschapsband Duitsland – Nederland. Dezelfde expositie met onze grenspaal heeft daarna ook in het Rijksmuseum in Amsterdam gestaan.

De huidige versie van de paal is ontstaan op initiatief van Monument & Landschap. Deze werd vervaardigd en geschonken door een scheidend bestuurslid van de Stichting. De feestelijk onthulling volgde op zaterdag 23 maart 2002 en zorgde ook nog voor enige hilariteit, omdat een dochtertje van een van onze bestuursleden tijdens een moment van stilte uitriep: ”Papa, de kleuren van de Duitse vlag staan op hun kop geschilderd op de paal!” En ze had gelijk!

De paal heeft inmiddels een eigen kadastrale aanduiding.

Het bovenstaande relaas betreft de paal zelf. Maar de paal staat op een perceel. Het heeft veel voeten in de aarde gekost maar de paal heeft rust gevonden op kadastraal perceel Ubbergen B 4906 en is 106 vierkante meter groot. Honderd jaar lang is de paal gedoogd op grond van de familie Van Boldrik. Architect W. van Boldrik, samenwerkend met de bekende Oscar Leeuw, was betrokken bij de bouw van meerdere villa’s in Beek. Hij kocht rond 1900 grond aan voor wat later project ‘Mooi Nederland’ is gaan heten. Als iemand een landhuis wilde bouwen dan kon dat. De nieuwe eigenaar kocht een kavel van de architect en de villa’s werden vaak gebouwd onder architectuur van Van Boldrik. Nazaten van de architect hebben genoemd perceel overgedragen aan de Gemeente Berg en Dal. De gemeente wilde aanvankelijk liever geen eigenaar worden van het perceel (10x10m.) rondom de paal, maar toen ze het om niet konden krijgen naast het pad waar ze wel belangstelling voor hadden, was de deal rond en werd daarmee een collectief belang gediend.

Foto’s: periodieke schoonmaak door leden van M&L