Met de onthulling van kunstwerk Menschenkinder en de opening van historische wandelroute ‘Herinnering 75 jaar Vrijheid’ op vrijdag 20 maart beleeft voorzitter Henny Driessen van Stichting De Thornsche Molen vrijdag 20 maart zijn finest hour.
Jaren heeft het Driessen en zijn stichting, naast de totstandbrenging van de molen-herbouw zelf, gekost om beide projecten tot stand te brengen. “Het werd steeds groter, dijde steeds meer uit.” Met deze Herculestaak is een investering gemoeid van 155.000 euro.
Het motto ‘regeren is vooruitzien’ lijkt Driessen op het lijf geschreven, al sinds hij met andere enthousiastelingen in 2006 het plan opvatte om hernieuwde energie te stoppen in de herbouw van De Thornsche Molen. Want deze molen was in de eindjaren van de Tweede Wereldoorlog compleet verdwenen.
Een protocol uit 1459 maakte al gewag van de aanwezigheid van de molen aan de Kapitteldijk bij Leuth. Zoals met meer gebouwen het geval was, was ook deze molen door de tijd heen het lot van schade en vernietiging beschoren. Door inbreng van mensen en weersomstandigheden.
Amateurhistoricus Jan van Eck vatte in 1988 het plan op om de regio opnieuw van een zelfde wipkokerkorenmolen te voorzien als die er gestaan had. De molen, in 1941 na een forse stormschade nog gerestaureerd, werd in de eindstrijd van de oorlog –op 25 september 1944- dusdanig effectief verwoest dat er zelfs geen tastbare herinnering van overbleef. Maar in de harten van streekgenoten leefde hij voort. Van Eck smeedde een clubje waarin zielsverwanten zaten zoals Albert de Witt, Albert van Dorst, Wim Ebben en Loet van Sluis.
Het is een kwestie van de lange adem geworden voordat de stichting haar doel bereikte. Sinds de eindjaren tachtig werd dan al wel gepoogd om de herbouw ter realiseren, maar bij het aantreden van Driessen in 2006 stond de molen er nog altijd niet. Op 11 mei 2006 zag stichting De Thornsche Molen officieel het levenslicht ten kantore van de Beekse notaris mr. L. Mostart. In 2008 werd Driessen voorzitter van de organisatie.
Op 15 juli 2016 werd de molen uiteindelijk in gebruik gesteld. “Ik dacht; we zetten er wel een mooie molen neer, maar die moet ook onderhouden worden. Laten we er een klein informatiecentrum bij doen (zie foto). Met het vorderen van de tijd werd duidelijk dat we desondanks te weinig geld binnen zouden krijgen. De volgende gedachte werd om er ook een klein restaurant te beginnen. Nou, het loopt geweldig.”
Zoals gezegd, regeren is vooruitzien voor Driessen. “Als mensen hier eenmaal zijn, moet je ze zien vast te houden. Het is zo’n mooie omgeving hier, op de grens van Nederland en Duitsland. Met de Querdamm en het Wylerbergmeer. Polder en heuvelrug in de verte, mooier om te wandelen en fietsen krijg je het niet.” Het volgende project diende zich dus aan: een route van zo’n zes kilometer waar de wandelaar op drie punten kan beginnen: bij het Wylerbergmeer, de Sankt Martinskirche in Zyfflich en uiteraard bij De Thornsche Molen zelf.
“Hier is veel oorlog gevoerd”, zegt Driessen. “Vijf maanden lang was hier de frontlinie, bij Leuth, Zyfflich (zie foto) en Kranenburg. Alles werd in puin geschoten.” Het idee van de stichting om een historische route uit te zetten waarbij de geschiedenis opnieuw in beeld zou komen, vond volgens Driessen ook bij de oosterburen een gewillig oor. “Ze wilden graag meedoen.”
Het lokale initiatief werd naar een hoger plan getild door aan te sluiten bij 75 jaar bevrijding. Dat opende ook de weg naar donaties en medewerking van organisaties zoals het Vrijheidsmuseum in Groesbeek, de Bastei in Nijmegen, de gemeente Berg en Dal en de provincie Gelderland.
Daar had het in de voorbereidingen bij kunnen blijven, ware het niet dat Driessen gewezen werd op een Duits gedicht. ‘Siehst du’ heet het en het gaat om al degenen die zijn omgekomen in de verschrikkingen van de oorlog, van onmenselijk handelen en van treurnis. Het is geschreven door een Duitse dichteres die anoniem wenst te blijven.
Driessen: “Ik las het en dacht: hier moet ik iets mee doen.” Hij kwam in contact met de Duitse kunstenares Anne Thoss uit Kleve, die ook zo met het thema van verschrikking en grensperikelen bezig is, en die meevoelt met het lijden van mensen die geen keus gelaten wordt.
Als ‘verbindingsmensen’ spraken Driessen en de zijnen met overheden, geldschieters, fondsen en kunstenaars. De voorzitter zette alles op alles om kunstwerk Menschenkinder van Thoss toe te voegen aan het wandelrouteproject. En het is hem gelukt. “Het past er fantastisch in, is grensoverschrijdend. De gemeente Berg en Dal wilde in deze streek ook een landmark neerzetten, iets als de Glider aan de Parachutistenstraat in Groesbeek.” Kortom, alle puzzelstukjes pasten precies in elkaar, zowel qua vorm als tijd.
Bij de drie ‘ingangen’ waar bezoekers aan hun route kunnen beginnen, komen grote panelen te staan met de bedoeling van de route, historische foto’s die een beeld geven hoe het gebied er toentertijd uitzag en welke gebouwen er gestaan hebben. Met een QR-code kunnen geïnteresseerden ter plekke nog veel meer achtergrondinformatie krijgen. Driessen: “Het is nu nog tweetalig Nederlands-Duits, maar we willen er Engels nog aan toevoegen.” Voorbeeld Paneel
Behalve de drie hoofdpanelen bij de entrees wordt er een groot paneel geplaatst bij de Menschenkinder; daarop is het gedicht te lezen in meerder talen. Verder komen er op de route zelf nog tien kleinere panelen staan. Steeds met een foto van toen en nu, en met uitleg. Bijvoorbeeld dat de Querdamm tussen 1853 en 1855 als dijk werd aangelegd om Zyfflich te beschermen tegen overstroming van de Waal.
“We willen de route zoveel mogelijk nog vrij maken van obstakels”, zegt Driessen, “zodat ook rolstoelers er heen kunnen. Of toch zeker op een deel ervan.” Via de website krijgen belangstellende een nog uitgebreidere versie van de uitleg die de panelen onderweg al geven.
Op 20 maart valt tegelijk met de onthulling van Menschenkinder en de opening van de wandelroute veel ballast van Driessens schouders. Het zijn intensieve tijden geweest, het gaat om kostbare projecten. “Het is een eindeloos verhaal geworden. Er is nog veel te doen voor het ideaalplaatje er ligt, maar we zijn goed op weg.”
Het is één van de laatste klussen geweest die Driessen gedaan heeft. Hij stopt ermee. “Als voorzitter dan. Ik blijf wel bij de molen betrokken en zal daar presentaties blijven houden. Over democratie, en wat er kan gebeuren als je niet waakzaam genoeg bent.”
Mede-oprichter en oud-secretaris van Stichting De Thornsche Molen Jan van Eck schreef het boek: ‘Uit de as herrezen: Geschiedenis en herbouw van de Thornsche Molen’. Het is gepresenteerd op 15 juli 2016 bij de feestelijke ingebruikstelling van de molen en kost intussen 15 euro.
Tekst en foto’s: Henk Verhagen.