Beek was vanouds een grensdorp. Na de Tweede Wereldoorlog is een deel dat voorheen Duits gebied was tot de gemeente Beek-Ubbergen gaan behoren. In het Keteldal, tussen Beek en Berg en Dal staat sinds het begin van de 20e eeuw een grenspaal met de tekst: “Laat Vriendschap heelen, wat Grenzen deelen”.
Deze grenspaal in het Keteldal ligt aan de N-70 route, precies op de voormalige grens Nederland- Duitsland. Je kunt hem ook vriendschapspaal noemen omdat twee van de vier wijzers zo’n dichterlijk tekst bevat.
Er zijn verscheidene generaties grenspalen geweest door de tijd heen. Op de site/beeldbank van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed wordt gemeld dat er al sprake was van een grenspaal in 1909.
In het Keteldal werd al decennialang de landsgrens gemarkeerd door natuurstenen grenspalen. Het ontstaan van een houten grenspaal is een heel ander verhaal. De houten grenspaal is een burgerinitiatief. De paal is er gekomen tijdens de opkomst van het toerisme, de toename van mobiliteit en de opkomst van de commerciële fotografie. Vanuit het westen van het land werd Beek bekend om er te recreëren in pensions in Berg en Dal en Beek. Daartoe nam men de tram vanaf station Nijmegen. Met het bergspoor eindigde de tram bij hotel Groot Berg en Dal, in Berg en Dal. Veel mensen wandelden in de omgeving en zochten de grens op om zich te laten vereeuwigen door met de paal op de foto te gaan. Ook kochten mensen een ansichtkaart om het thuisfront daarvan op de hoogte te stellen. In het weiland in het Keteldal stonden diverse fotografen op zonnige dagen te wachten op clientèle. Deze fotografen brachten hun eigen paal mee. Er stond een keetje met koek-en-zopie, heel vergelijkbaar met het volksvermaak op de Sterrenberg.
In de loop der jaren nam het binnenlands toerisme af en in 1955 reed in Nijmegen de laatste tram. Lijn 2 naar Beek en Berg en Dal met bergspoor werd opgeheven en de brug over de Van Randwijckweg werd opgeblazen. Ook andere toeristische attracties verdwenen.
De grenspaal echter doorstond de tand des tijds.
Er is nog steeds een grenspaal. Er zijn meerdere generaties grenspalen geweest, zelfs gemaakt van grillige takken met schors. Ook bovenaan de Van Randwijckweg heeft er een gestaan. Waarschijnlijk is door het ontstaan van het toeristisch platvorm en volhardend initiatief van plaatselijke liefhebbers van het fenomeen ‘vriendschapspaal’ uiteindelijk de paal ontstaan in zijn huidige hoedanigheid. De eerste generaties palen kenmerkten zich niet door de poëtische tekst op de paal. De huidige tekst heeft er zeker aan bijgedragen dat geleidelijk aan de naam ‘vriendschapspaal’ ontstond.
De paal staat waar hij hoort te staan, n.l. op de oude grens tussen Nederland en Duitsland. Dus op een historische plek in het Keteldal. De stenen grenspalen die daar liggen getuigen daarvan.
Grote schoonmaak april 2021
Waarom koesteren zoveel mensen deze grenspaal? Het is in de eerste plaats een geliefd markeringspunt in de N70-wandelroute en vanwege dit succes heeft het ook een broertje gekregen. Rechts van het Wylerbergmeer en tussen het Meertje aan de grens met Duitsland is een duplicaat verrezen. Vermeldingswaardig is ook dat de voorganger van de huidige grenspaal negen maanden in Bonn heeft gestaan op een expositie ter bevordering van de vriendschapsband Duitsland – Nederland. Dezelfde expositie met onze grenspaal heeft daarna ook in het Rijksmuseum in Amsterdam gestaan.
De huidige versie van de paal is ontstaan op initiatief van Monument & Landschap. Deze werd vervaardigd en geschonken door een scheidend bestuurslid van de Stichting. De feestelijk onthulling volgde op zaterdag 23 maart 2002 en zorgde ook nog voor enige hilariteit, omdat een dochtertje van een van onze bestuursleden tijdens een moment van stilte uitriep: ”Papa, de kleuren van de Duitse vlag staan op hun kop geschilderd op de paal!” En ze had gelijk!
De paal heeft inmiddels een eigen kadastrale aanduiding.
Het bovenstaande relaas betreft de paal zelf. Maar de paal staat op een perceel. Het heeft veel voeten in de aarde gekost maar de paal heeft rust gevonden op kadastraal perceel Ubbergen B 4906 en is 106 vierkante meter groot. Honderd jaar lang is de paal gedoogd op grond van de familie Van Boldrik. Architect W. van Boldrik, samenwerkend met de bekende Oscar Leeuw, was betrokken bij de bouw van meerdere villa’s in Beek. Hij kocht rond 1900 grond aan voor wat later project ‘Mooi Nederland’ is gaan heten. Als iemand een landhuis wilde bouwen dan kon dat. De nieuwe eigenaar kocht een kavel van de architect en de villa’s werden vaak gebouwd onder architectuur van Van Boldrik. Nazaten van de architect hebben genoemd perceel overgedragen aan de Gemeente Berg en Dal. De gemeente wilde aanvankelijk liever geen eigenaar worden van het perceel (10x10m.) rondom de paal, maar toen ze het om niet konden krijgen naast het pad waar ze wel belangstelling voor hadden, was de deal rond en werd daarmee een collectief belang gediend.
Foto’s: periodieke schoonmaak door leden van M&L