Gesteund door vrijwel alle erfgoedorganisaties in onze gemeente – waaronder ‘Monument & Landschap’ en ‘Behoud Dorpsgezichten Groesbeek’ – heeft Erfgoedorganisatie Heemschut Gelderland medio januari dit jaar het College van B & W van Berg en Dal verzocht het voormalige politiebureau in Groesbeek, Molenweg 31, op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen. Dit verzoek is inmiddels gehonoreerd.
Het gebouw dreigde nl. te worden gesloopt om plaats te maken voor een appartementencomplex.
De erfgoedorganisaties van Berg en Dal – en inmiddels ook een aantal verontruste burgers uit de buurt – zouden dit sterk betreuren. Heemschut c.s. zijn tegen afbraak – ze willen juist herontwikkeling van het markante gebouw tot appartementencomplex, aangevuld met nieuwbouw op het achterterrein aan de Molenweg.
Hun argumenten zijn: het betreft hier een pand van bijzondere architectuur, dat stedenbouwkundig gezien markant is gelegen aan de entree van Groesbeek op de rand van de stuwwal en dat als voormalig politiebureau van bijzondere betekenis is voor de sociaal-maatschappelijk geschiedenis van Groesbeek als grensdorp: vóór, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog.
Het voormalige politiebureau werd in 1937/38 gebouwd als marechausseekazerne. De architect is zeer waarschijnlijk de toenmalige gemeentearchitect van Groesbeek P.J. Leenders geweest. Het pand vertoont kenmerken van zowel de Amsterdamse School als het Nieuwe Bouwen: een fors volume met strakke gevels waarin mooi gedetailleerde (originele) kozijnen en deuren, een hoge, markante met pannen gedekte kap en rondom brede dak-overstekken. Ook de gekozen steen, de kleur en het metselverband zijn typerend voor openbare gebouwen uit de jaren Dertig van de 20e eeuw. Veel overheidsgebouwen uit die periode zijn zogezegd familie van elkaar. (Vergelijk het uit dezelfde tijd daterende politiebureau uit Neede en de bekende Generaal de Bonskazerne in Grave).
Het complex is ontworpen met kantoren en andere lokaliteiten op de begane grond en drie dienstwoningen op de eerste etage. Oorspronkelijk stond op het achterterrein ook nog een paardenstal met bovenwoningen. Die stal, later als garage sterk gewijzigd, is inmiddels afgebroken.
Al in 1996 werd aanwijzing van het politiebureau als gemeentelijk monument aan de orde gesteld door Ton Gijsbers, namens Bond Heemschut lid van de toenmalige Groesbeekse monumentencommissie. Dit samen met de drie r.k. kerkgebouwen van Groesbeek-dorp, Bredeweg en De Horst. Het voorstel werd aangehouden met als argument dat genoemde objecten op dat moment nog te jong waren voor plaatsing. Daarvoor gold de leeftijdsgrens van zestig jaar. De aanwijzing van de drie kerken als gemeentelijk monument gebeurde uiteindelijk wel na het jaar 2000; over het politbureau werd niet meer gesproken …
Najaar 2016 werd in het Erfgoedberaad van de nieuwe gemeente Berg een Dal geconstateerd dat een aantal karakteristieke panden en objecten in vrijwel alle kerkdorpen gevaar liep te worden afgebroken. Dit o.a. vanwege buitengebruikstelling, verwaarlozing, komende verkoop, enz. In dat rijtje stond opnieuw het politiebureau!
Daarom werd in februari 2017 een gezamenlijke lijst met deze bedreigde panden en objecten aan het toenmalige College van B &W aangeboden met de bedoeling dat ze na beoordeling zouden worden beschermd door plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst. En weer bleef het stil …
Medio januari van dit jaar bleek bij navraag de betreffende lijst niet bekend te zijn op het gemeentehuis. Gelukkig was in het archief van enkele erfgoedorganisaties een kopie bewaard gebleven. Snel volgde nu de gemotiveerde aanvraag t.b.v. de monumentenstatus voor het voormalige politiebureau. Bijna gelijktijdig was er echter ook een aanvraag tot herontwikkeling van het complex: lees afbraak t.b.v. nieuwbouw op de tafel van het College terechtgekomen.
Het College van B & W vroeg vervolgens aan het gerenommeerde M.A.B. (Monumenten Advies Bureau Nijmegen) om een oordeel/rapport over de ‘monumentwaardigheid’ van het politiebureau. Na de positieve uitspraak hierover door het M.A.B. en het eveneens uitgebrachte positieve advies tot plaatsing door het Gelders Genootschap, dat als huidige monumentencommissie van Berg en Dal fungeert, besloot het College alsnog de procedure tot aanwijzing van het vroegere politiebureau tot gemeentelijk monument, aangezwengeld door Heemschut-Gelderland, door te zetten. Dit uit het oogpunt van ‘algemeen belang’.
Het resultaat is nu de plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst.
Vanuit de erfgoedorganisaties in Berg en dal worden College en Raad van Berg en Dal binnenkort opgeroepen nu snel voortgang te maken met de beoordeling van de al in 2017 ingediende lijst met bedreigde panden en objecten. Met als vervolg een procedure tot aanwijzing als gemeentelijk monument.
Zeker nu de conjunctuur weer aantrekt en projectontwikkelaars/bouwondernemingen staan te trappelen om aan de slag te gaan op de woningmarkt, is verscherpte waakzaamheid t.a.v. bedreigingen voor ons gebouwde erfgoed dubbel op zijn plaats. Eenmaal verloren blijft verloren.
Niemand wil het toch op zijn geweten hebben dat onze karakteristieke dorpskernen, straten en pleinen door onzorgvuldig genomen beslissingen, laksheid op bestuurlijk niveau of gewoon door algemene onverschilligheid t.a.v. de leefomgeving gaandeweg hun karakter verliezen. Er is – ook in het recente verleden – al te veel verloren gegaan in onze mooie gemeente. Waarvan acte!
Ton Gijsbers
– senior bestuurslid Heemschut Gelderland
– oud-voorzitter Monument & landschap Berg en Dal
NB: Het komt regelmatig voor dat de Stichting Monument & Landschap benaderd wordt door burgers of door organisaties met de vraag een verzoek tot instandhouding van een monument te ondersteunen. De Stichting kan niet altijd een inhoudelijk advies geven, alleen al door gebrek aan tijd. Toch kunnen we wel voorstellen van andere organisaties beoordelen en ondersteunen. Soms is zo’n “duwtje” vanuit de maatschappij net voldoende om de politiek over een drempel heen te helpen.